«قلعه بالاحصار»، یکی از اماکن تاریخی ولایت[استان] کابل است. قدمت این قلعه به پیش از اسلام برمی‌گردد و در حدود قرن پنجم میلادی ساخته شده است. بالاحصار؛ قلعه‌ای است که بر فراز تپه‌ای (زمرد) در دامنه کوه شیر دروازه در جنوب شرق شهر کابل ساخته شده است. «کول حشمت‌ خان»، «شهدای صالحین»، «کوچه خرابات» و «کوچه شیر دروازه» در اطراف این قلعه قرار دارد. مانند بیشتر اماکن تاریخی دیگر کابل، بالاحصار کابل نیز در نواحی شهر کهنه کابل واقع است.

دلایل ساخت بالاحصارها

بالاحصارها معمولاً با هدف دفاع از شهرها ساخته می‌شود و نقطه دفاعی نظامی شهر محسوب می‌شود. بخشی از قلعه بالاحصار کابل نیز که به نام «دیوار کوه شیردروازه» از آن یاد می‌شود؛ برای دفاع از شهر کابل قدیم استفاده می‌شد. این قلعه احتمالاً در سده پنجم در زمان شاهان یفتلی ساخته شده است. به گفته پژوهشگران، قلعه بالاحصار کابل همانند بالاحصار غزنی، بازاری را نیز در خود جا داده بود. در این حصار؛ ساختمان‌ها، باغ‌ها، معابد بودایی، کلیسا و مساجد در دوره‌های مختلف وجود داشته است.

براساس تحقیقات باستان شناسان افغانستان؛ این منطقه از کابل، یکی از مناطق بسیار مهم بودایی بوده است که نظر به قرینه و شواهدِ نقاط مجاور قلعه بالاحصار؛ شامل تپه مرنجان، تپه بلخ و تپه نارنج که آثار معابد بودایی در آنها کشف شده است، می‌توان قلعه بالاحصار را نیایشگاه بودائی خواند.

قلعه بالاحصار کابل از دو بخش تشکیل شده است: قلعه پایین که شامل طویله یا محل نگهداری حیوانات، سربازخانه و سه کاخ سلطنتی است؛ و قلعه بالا که زراد خانه و زندان‌های کابل است.

اهمیت قلعه بالاحصار کابل

این قلعه به دلیل اهمیت استراتژیک، ماهیت نظامی و قدمت تاریخی آن؛ مکانی با ارزش‌ محسوب می‌شود. این مکان در طول تاریخ، شاهد جنگ‌های خونین بوده است. در اولین جنگ افغان و انگلیس (۱۸۳۹-۱۸۴۲) و دومین جنگ این دو کشور (۱۸۸۰-۱۸۷۸) و بعدها در زمان حکومت‌های کمونیستی افغان، این قلعه به عنوان مرکز مهم نظامی استفاده می‌شد. حتی یکی از قیام‌های مجاهدین علیه حکومت کمونیستی افغانستان نیز از همین قلعه آغاز شد که به «قیام بالاحصار» مشهور است. در سال‌های اخیر نیز نیروهای ناتو در این قلعه مستقر بودند. بر همین اساس؛ این محل تاکنون ماهیت نظامی خود را حفظ کرده است. در دوران حکومت‌های گذشته نیز بیشتر نظامیان در این بالاحصار مستقر بوده‌اند، وسائل نظامی اسقاط شده و آهن پاره‌های به جا مانده از آن در دوران گذشته نیز در گوشه و کنار این قلعه، هنوز دیده می‌شوند.

منبع: سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان

لینک: http://atis.af/bala-hisar